Is bij prostaatkanker een prostaat sparende operatie mogelijk? Of moet de prostaat altijd helemaal weggehaald worden?
2 augustus 2021
Prof.dr. Frans Debruyne
‘Kan bij een prostaatkanker operatie ook alleen de tumor uit de prostaat verwijderd worden zodat de prostaat behouden blijft? Ik lees nu altijd over een prostaatverwijdering met een robot bij prostaatkanker. Is er ook een prostaat-sparende operatie mogelijk bij prostaatkanker, net als een borstsparende operatie bij borstkanker?’ Deze vraag ontvingen we van een van onze lezers. Prof.dr. Frans Debruyne geeft antwoord op deze ‘vraag van de maand’.
Dit is een zeer goede en eigenlijk voor de hand liggende vraag: ‘kan bij een gelokaliseerde (dus tot de prostaat zelf beperkt) prostaatkanker het kwaadaardige gezwel alleen verwijderd worden en de rest van de prostaat behouden blijven?’
In tegenstelling tot borstkanker kan dit niet op chirurgische wijze, niet met zogenaamde ‘open’ chirurgie, via een incisie, maar ook niet met robot geassisteerde chirurgie. Daarvoor is de anatomische benadering van de prostaat met daarin de tumor (gezwel) veel te ingewikkeld en eigenlijk onmogelijk. De prostaat ligt in het kleine bekken dus diep in het lichaam.
Alleen agressieve prostaatkanker behandelen
De behandeling van prostaatkanker is mede afhankelijk van de agressiviteit van de tumor. Hiervoor stelt de uroloog de zogenaamde Gleason score vast nadat de uitslag van de prostaatbiopsie bekend is. Behandelingen kunnen sterk variëren: van niets doen en ‘active surveillance’ tot een operatieve verwijdering of bestraling van de prostaat.
Soms beter niet behandelen of niet gelijk behandelen
Zolang er niet wordt ingegrepen blijft de prostaat uiteraard ook intact. Vaak is niet behandelen of wachten met de behandeling mogelijk. Sommige mannen kunnen in een actief bewakingsprotocol (‘active surveillance’) worden opgenomen. Ervaring leert dat bijna 50% van de mannen met prostaatkanker hiervoor in aanmerking komen. Niet behandelen betekent het voorkomen van eventuele complicaties.
Het operatief verwijderen van de prostaat
Bij een prostaatkankeroperatie wordt de prostaat in zijn geheel verwijderd. Dat heet een radicale prostatectomie. Deze operatie wordt tegenwoordig bijna altijd met een robot uitgevoerd. Door centralisatie van deze operaties worden betere resultaten bereikt.
Andros werkt samen met de drie prostaatkankernetwerken die zij als expertisecentra voor radicale prostatectomie in Nederland beschouwen. Dat zijn Prostaatkankernetwerk Nederland dat opereert in Amsterdam, Anser dat opereert in Rotterdam en Prosper dat opereert in Nijmegen.
Bestraling
Bestraling, ook wel radiotherapie genoemd, is de behandeling van kanker met straling. Het doel is kankercellen te vernietigen en tegelijk gezonde cellen zoveel mogelijk te sparen. De prostaat wordt bij radiotherapie eigenlijk altijd in zijn geheel vernietigd met alle gevolgen van dien zoals mogelijke gelukkig vrij zeldzame complicaties als urine-incontinentie maar ook erectie problemen. Bestralen kan extern of intern. Interne bestraling wordt ook Brachytherapie genoemd. Bij Brachytherapie wordt radioactief materiaal ingebracht in de prostaat, dat van daaruit de kankercellen bestraalt.
Zijn er mogelijkheden om de prostaat te sparen bij prostaatkanker?
Maar zijn er mogelijkheden om alleen de prostaatkanker te behandelen en de rest van de prostaat te sparen? Eigenlijk niet routinematig maar er zijn wel nieuwe ontwikkelingen onder de noemer focale therapie.
Focale therapie
Een nieuwere ontwikkeling om de prostaat te sparen is focale therapie van prostaatkanker. Hierbij wordt van buitenaf de juiste lokalisatie van het gezwel in de prostaat bepaald en aansluitend gericht vernietigd met weefsel dodende energie. Focale therapie van prostaatkanker wordt momenteel bijna uitsluitend in het kader van klinisch wetenschappelijk onderzoek toegepast. Hierover leest u meer in het artikel ‘Focale therapie bij prostaatkanker’.
Samen beslissen
Veel tijd voor uitleg en overleg is bij prostaatkanker nodig om samen met de patiënt tot de juiste behandeling op het juiste moment te komen.
Auteur: Prof.dr. Frans Debruyne is uroloog en oprichter van Andros. Eerder werd urologie van Radboudumc onder zijn leiding wereldwijd gerenommeerd.
Laatste update: 2 augustus 2021